OKU
BİLDİKLERİNLE AMEL ET
İNSAN OL, SAMİMİ OL, ADİL OL
SIR TUT
SU-İ ZAN DA İSABET EDECEĞİNE, HÜSN-Ü ZAN DA YANIL
ELİN KAPIN SOFRAN AÇIK OLSUN
DİLİNE SAHİP OL
İNCİNSENDE İNCİLTME
HER NE ARARSAN KENDİNDE ARA
DAĞITAN DEĞİL, TOPARLAYAN OL
DENGE VE DÜZEN TUTTURAN OL
BOŞA DEĞİL, DOLUYA BAK
GÜLER YÜZLÜ, TATLI DİLLİ OL
DAİMA HAK SÖYLE, GÜZEL AHLAKLI OL
AFFEDİCİ OL, SABIRLI OL, TEVAZU SAHİBİ OL
OKU: yararlı şeyleri oku. Önce kafa çalıştıracak şeyler, sonra hayali artıracak romanlar, sonra da dinlendir. Hergün bir ayet ve bir hadis mutlaka oku ve amel etmeye çalış. Okurken seçici davran, kötü şeyleri okuma. Sürekli eğitimi hedef al.
BİLDİKLERİNLE AMEL ET:akşam okuduğunu sabah uygulamaya çalış. Hiç bir şey yapmasan okuduğunu bilincine yerleştir ve imanını kuvvetlendir.
İNSAN OL, SAMİMİ OL, ADİL OL:herkese merhametli ol. Düşmanının da insan olduğunu unutma. Nefsine ağır geleni kimseye tatbik etme./samimi ol, sıcak ol, inandığını söyle, söylediğine inan./önce adaletli ol sonra iyilik yap. Adil olmadan iyilik yapmaya kalkma. Kimsenin sırasına tecavüz etme. Kimsenin sırasını başkasına verme.
SIR TUT:kimsenin söylediğini başkasına aktarma. Kim ne söylerde anlamazsan yine ona sor, başkasına sorma. Komşuda duyduğunu eşine taşıma. Annenlerde duyduğunu eşine taşıma. Eşinin sırrını annenlere götürme. Bazı şeyler sende kalabilsin.
SU-İ ZAN DA İSABET EDECEĞİNE, HÜSN-Ü ZAN DA YANIL: filanca şöyle diye isabetli bir şey söyleyeceğine, bildiğini güzelliğe yalan olarak değiştir ve öyle söyle. Rakı içene süt içiyor de. Bira içene şişeye su koymuş da su içiyor de. Geçmişe tövbe et, geleceğinden emin olma, çünkü bilmiyorsun, bugünü doku, değerlendir.
ELİN KAPIN SOFRAN AÇIK OLSUN:elin açık olsun yani cömert ol. Maaşından bir miktarı daima düzenli olarak bir fakir aileye aktarmalısın./kapın açık yani konuksever ol, kimseye artık kalk git der gibi usangın davranma/sofran açık olsun yani ikramdan kaçınma, her hafta bir çorba da olsa komşuna gönder.
DİLİNE SAHİP OL:kimseye kötü söz söyleme. Gıybet etme ve edeni dinleme, gıybet ediliyorsa önce önlemeye çalış, olmuyorsa orayı terket. Dedikodudan sakın. Doğruysa gıybet olur, yanlışsa iftira olur. Ağzına gelen kötü sözü önce tart, sonra söyle. Kötüyse yut.
İNCİNSENDE İNCİLTME: Aşık der incidenden/incinme incidenden/kemalde noksan imiş/incinen incidenden. (Erzurumlu alvarlı efe)
HER NE ARARSAN KENDİNDE ARA: Her ne ararsan kendinde ara. Kimsede kusur arama. Herkeste kusur arayan, ALLAH’ta da kusur arar./ Allah’ın sanatının tacellisini kendinde ara. O sanatının tümünü sende icra etti. sen de onu gör artık./iyiliği de kendinde ara ki iyilik meleği olabilesin. Kendinde insanlığını tazahür ettirmelisin. İç dünyan zenginse bu dış dünyana da yansır. Bilgiyi düşünceye dönüştürmelisin ki fikir çıksın ve insanlar bundan istifade etsin. İnandığını aşkla yap ki insanlar da etkilensin. Hayrını dervişvari yap ki insanları etkilesin. Dünyanda güzellik dürüstlük iyilik alınıp satılsın ve pahası gül olsun. Cümleler doğrudur doğru isen, doğruluk bulunmaz sen eğri isen. Herkesi veli bilirsen bir zarar görmezsin. Ya yaratılışta kardeşiz ya da inanışta. Çatışmadan gelişme çıkmaz, yarışmadan gelişme çıkar. Balık gölüne göre büyür. At binicisine göre oynar. Kocan veya karın senin tutumuna göre davranır. Bu yüzden senin nasıl davrandığın onun nasıl davrandığına yol açar. Yani kendine bakmalısın, sorun varsa kendinde aramalısın.
DAĞITAN DEĞİL, TOPARLAYAN OL:kimsenin yuvasının ya da arkadaşlığının dağılmasına sebeb olma. Birleştirici ol, gerekirse bunun için yalan söyle. İkili ilişkilerde kötü söylenenler sende kalsın. İletme. Daima yapıcı ol. Bir hayır yapılacaksa hemen öne geç ve liderlik yap. Hayra teşvik et. Önce sen yap. Birlikteliklere önem ver. Kocanın istemediği kimselerle konuşma ve onları eve alma. Kocana itaat et. Kocan yanlış da söylese önce ikaz et, baktın tutmuyorsa sen onun yanlışına itaat et. Her itaatinden sevap aldığın gibi yanlış görünenin sonucunun da iyiye kalbolduğunu görürsün.
DENGE VE DÜZEN TUTTURAN OL: Her şeyde, her ortamda, her çağda denge ve düzen tutturmalısın. Aşırı olmak yerine daima bir ortalamaya dikkat etmelisin. All thing in moderation, moderation in all thing.=herşeyde ortalama, ortalama her şeyde.(ingiliz atasözü) Yıkan değil yapan, dünya ve ahiret dengesini tutturan olmalısın. Kendine de kaldırabileceğin kadar yük yüklemelisin.
BOŞA DEĞİL, DOLUYA BAK: daima bardağın ya da kişinin iyi taraflarının da varolduğunu düşünmelisin. Hep o iyi tarafıyla değerlendirmelisin. Özellikle eşinin kötü huylarının yanında iyi huylarının da bulunduğunu düşünmeli ve kötü huylarına sabretmenin Allah katında çok sevap olduğunu düşünmelisin.
GÜLER YÜZLÜ, TATLI DİLLİ OL:daima güler yüzlü ol, tatlı dilli ol. Canın sıkıldığında da güler yüzlü olmaya çalış. Suratını ekşitme. Tatlı dil yılanı deliğinden çıkarır demişler. Acı söyleme, kusurları yüze vurma. İlla bir şeyler söyleyeceksen onu dolaylı söyle. Tatlı dilden kaybetmezsin. Söyleyeceğini tatlılıkla ima da edebilirsin. Böyle olursa cevap hakkı doğurmaz.
DAİMA HAK SÖYLE, GÜZEL AHLAKLI OL: Daima doğruyu söyle. Yalan sürdürülemez bir iştir. Bir yer gelir patlak verir. Güzel gerçektir/gerçek güzeldir denir. İç dünyan zenginse bu dış dünyaya yansır-hadis- güzelliğin dürüstlüğün iyiliğin alınıp satıldığı bir dünye olsun. Toplumu yönetici, yöneticiyi alim, alimi para ve makam bozar. Alim cesaretli olarak doğruları söyleyecek. Emri bil mağruf, nehyi anil münkeri yap, yani iyiliği emret, kötülükten sakındır. Başına bir iş gelirse ona da sabret. Cümleler doğrudur doğru isen, doğruluk bulunmaz sen eğri isen. Bazı aykırı görüşleri savunabilecek cesrette olmalısın. Toplum bununla ilerleme sağlar./
Güzel ahlaka dikkat et. Kibir, ucub(kendini beğenmek), riya(gösteriş), gıybet, nemime(koğuculuk) iftira, hased, hubbu dünya(dünya sevgisi), öfke, cimrilik’ten uzak dur.
BAĞLI OLANLAR: Gözün bağlı ola(kendi ayıbından başka kimsenin ayıbını görmeye ve gördüğünü eteğiyle örte), kulağın bağlı ola(yaramaz haberleri ve gıybeti dinlemeye), dilin bağlı ola (kendini ifade ede fakat saygılı da ola), gönlün bağlı ola (haktan gayriye muhabbet etmeye), hırsı bağlı ola (tamah etmeye), nefsin bağlı gerek (nefsin her istediğini yapmaya, ona muhalefet ede), boynu bağlı gerek (davete muhalefet etmeye), gazabı bağlı gerek (kimseyle dava ve niza etmeye, kızınca uzak dura ve arkasından abdest ala),ayağı bağlı gerek (yaramaz yerlere varmaya), sıdkın bağlı ola (yapıştığı yerde muhkem dura, sağlam bir itikat üzere ola)
AÇIK OLANLAR: sofran açık ola, kapın açık ola, gönlün açık ola, dilin açık gerek(tatlı söz, zikir ile tesbih, ve kimsenin gönlünü kırmaya), hulki açık gerek (küçük şeyler için darılmaya, sabır ede, öfkesine hakim ola), lütfu açık gerek (sıkıntısını bildirenin işini yapabildiği kadar bitire), keremi açık gerek (kimsenin sözün reddetmeye), sehaveti açık gerek (cömert ola), gözü açık ola (ibret ile baka ve Hakkı kudretini göre), kulağı açık gerek (her sadayı Hakk’tan bile ve her sözden bir hisse ala), alnı açık ola (sırat-ı müstakim üzere ola ve utanılacak bir iş etmeye)
AFFEDİCİ OL, SABIRLI OL, TEVAZU SAHİBİ OL:Affedici ol, kusurları bağışla, kin ve garaz tutma, küslüğü üç günden fazla sürdürme, haklıyken ve hakkını alabilecekken affedersen Allah c.c. sana cennette köşk yapar. Afda hata cezada hatadan iyidir.
Sabırlı ol, eza ya da cefada sabırlı ol, evliliğinde yürümeyen şeyler olursa önce açık ve net ol, sonra sabırlı olarak dayanmaya çalış, feda etme. Kıskançlığını dengeli tut aşırıya kaçma.
Tevazulu ol, nefsini ez, ona muhalefet et, meşhur olma duygusunu frenle, bu çok kuvvetli bir duygudur.ilmi Allah’tan bilirsen teşekküre ve tevazuya gidersin. Aksi halde kibre düşersin, dikkat et. Başkasını kendine tercih et. Ne söylediğin kadar nasıl söylediğin de önemlidir.